Nghị luận câu Cái khó ló cái khôn, bài văn mẫu giải thích ý nghĩa cái khó và cái khôn

Kho tàng tục ngữ của ông cha ta là cả một kho tàng kinh nghiệm sống quý báu được đúc rút từ trải nghiệm sống của con người suốt từ thời cổ đại. Và họ- những con người đã từng phải vượt qua nhiều khó khăn thử thách từ những ngày đầu dựng xây đất nước với bài toán về cái ăn, cái mặc, về công cuộc đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc ta. Cuối cùng, họ cũng đã rút ra bài học cho chính mình cũng như các thế hệ mai sau rằng trong chông gai, thử thách con người lại thông minh, nhạy bén trong việc tìm ra hướng giải quyết. Điều đó được gửi gắm qua câu thành ngữ “cái khó ló cái khôn”. Trong chương trình ngữ văn lớp 9, chúng ta bắt gặp đề bài nghị luận về câu nói đó. Ở đè bài này, các bạn cần đảm bảo đủ các bước làm như giới thiệu vấn đề nghị luận, giải thích, bàn bạc và bàn bạc mở rộng, rút ra bài học nhận thức và hành động. Bên cạnh đó, hệ thống các dẫn chứng cần phong phú, đa dạng và tiêu biểu. Sau đây là hai bài văn mẫu như những gợi ý để các bạn tham khảo. Chúc các bạn thành công!

BÀI VĂN MẪU SỐ 1 NGHỊ LUẬN “CÁI KHÓ LÓ CÁI KHÔN”

Bác sĩ Đặng Thùy Trâm- người phụ nữ kiên cường, dũng cảm và tài giỏi đã để lại cho chúng ta bài học quý giá rằng: “Đời phải trải qua giông tố nhưng chớ cúi đầu trước giông tố”. Đầy bản lĩnh và sự quyết đoán, câu nói khiến người ta phải trăn trở, suy nghĩ và không ngừng tiên tưởng vào bản thân bởi một phần như ông cha ta đúc rút: “Cái khó ló cái khôn”.

Từ những trải nghiệm thực tế, người xưa đã đưa ra một nhận định, một đánh giá rằng trong “cái khó”- sự thử thách, khó khăn, chông gai của cuộc sống thì luôn “ló cái khôn” tức là sự khôn khéo, thông minh để tìm ra hướng giải quyết đã đến một cách bất ngờ như tia nắng vụt sáng. Đây cũng chính là kinh nghiệm sống hoàn toàn đúng đắn, vừa được chắt lọc từ hiện tại, vừa khích lệ, động viên để con người lạc quan hơn vào tương lai phía trước.

Mẹ Teresa đã từng chia sẻ “cuộc sống là một thử thách”. Thật vậy, cuộc sống chưa bao giờ chỉ toàn là màu hồng. Nó luôn tồn tại những mặt đối lập để thách thức con người. Nó luôn hiện hữu và rình rập quanh ta: cái xấu và cái đẹp, cái ác và cái thiện, thuận lợi và khó khăn, chông gai và cơ hội. Là con người nên việc gặp phải những khó khăn, chông gai là điều tất yếu nhưng điều cần thiết hơn cả là ta biết cách đánh bại nó bằng chính đôi tay nhỏ bé, bằng đôi chân đang dần cứng cáp của mình.

Khi gặp khó khăn, chông gai thậm chí là sự thất bại, hủy diệt cũng đồng nghĩa với việc con người bị đặt vào cái cực hạn của sư sống để bộc lộ hết cái giới hạn của bản thân. Vào những khoảng khắc ấy, con người phải đối mặt với những điều hết sức khắc nghiệt: được hoặc mất, sống hoặc chết, tồn tại hoặc bị hủy diệt, giữ gìn nhân cách hoặc bị tha hóa. Khi ấy, khả năng và trí tuệ của ta dần được bộc lộ toàn diện và rõ nét nhất. Bởi vì sao? Vì sống là không ngừng chạy đua với thời gian, là con người đặt mình vào đường chạy maraton để nỗ lực đến phút cuối cùng. Tìm cách vượt thoát khỏi khó khăn cũng là cách về đích đầy vinh quang. Trong chông gai, thử thách con người sẽ phải suy tư, trăn trở, dành hết mọi tâm lực để nhận thức, suy nghĩ cốt để tìm hướng giải quyết cho bản thân, để vượt thoát khỏi khó khăn, để vươn tới thành quả. Không ít người khâm phục ông lão đánh cá Xan ti a go trong tác phẩm “Ông già và biển cả” khi ra biển ở cái tuổi 85, ông đã gặp được một con cá kiếm to nhất trong cuộc đời đi biển của mình. Với sức tàn lực kiệt, ông vùng lên bằng kinh nghiệm, sự lão luyện, những chiến thuật tài hoa để hạ gục cá kiếm. Hình ảnh con người vượt lên khó khăn thật hiên ngang và đẹp đẽ.

Cái khó ló cái khôn hay theo Adam J Jackson thì đó cũng tương tự như việc ta tìm được mặt phải trong những mặt trái cuộc sống nhờ cái đầu lạnh và trái tim nóng. Chính ông khi bị mắc bệnh vẩy nến lúc 8 tuổi và bệnh tình ngày càng nặng đến mức phải nhập viện. Nhưng sau đó, Adam bắt tay vào việc nghiên cứu phát triển và cho ra đời một phương thức điều trị thành công nếu không dùng steroid, được gọi là M-Folia hiện đang áp dụng trên toàn thế giới.

Như vậy sau cái khó, bằng cái khôn con người đã được nhiều hơn là mất. Cái khó như chất xúc tác kích thích cái khôn, khiến trí tuệ con người được bộc lộ một cách trọn vẹn nhất. Ta cũng phải bất ngờ với chính những khả năng tiềm tàng của mình. Sau đó, con người được thu nhận nhiều bài học hơn, hoàn thiện bản thân để hội nhập và phát triển.

Bên cạnh câu nói “cái khó ló cái khôn” thì dân gian ta cũng có câu “cái khó bó cái khôn”. Quả thực thì vẫn có những khi ta chìm nghỉm trong khó khăn, chấp nhận sự thua cuộc và thất bại của bản thân. Hãy đừng để mình rơi vào tình trạng đó, hãy đứng lên bằng chính đôi chân và trí tuệ

BÀI VĂN MẪU SỐ 2 NGHỊ LUẬN VỀ CÂU “CÁI KHÓ LÓ CÁI KHÔN”

Có gặp hoạn nạn ta mới biết chân tình, có sống trong gian khổ ta mới biết quý trọng những tháng ngày sung sướng. Và có cái khó thì mới có những sáng kiến được tạo ra. Vì vậy mà ông cha ta có câu: “Cái khó ló cái khôn”.

Những câu tục ngữ của ông cha ta bao giờ cũng ngắn gọn và súc tích như thế. “Khó” là chỉ những hoàn cảnh khó khăn, những thử thách ảnh hưởng đến quyền lợi và cuộc sống của con người. “Khôn” ở đây là nói đến trí khôn, sự khôn ngoan, sáng tạo trong những hoàn cảnh nhất định để gỡ rối và vượt qua thử thách. Như vậy, câu tục ngữ khẳng định: hoàn cảnh khó khăn, thử thách chính là điều kiện để con người phát huy khả năng, sự sáng tạo, khôn ngoan trong xử lí để vượt qua của con người.

Những câu tục ngữ của cha ông từ bao đời trước, đến nay vẫn còn nguyên giá trị, bài học của nó. Trong cuộc sống, con sông cũng có khúc dịu êm, phẳng lặng nhưng cũng có khúc dữ dội, ồn ào. Có những ngày nắng đẹp cũng có những ngày mưa dông, bão bùng. “Sông có khúc, người có lúc”. Cuộc đời con người cũng vậy, bên cạnh những giây phút bình yên, ổn định cũng có những biến động, thay đổi bất thường mà con người không bao giờ lường trước được. Sẽ có lúc chúng ta gặp khó khăn khiến ta lúng túng và phải dừng lại.

Có những người vì những tảng đá qua đường mà dừng lại, mà bỏ cuộc, mà không bước tiếp. Họ đã để cho sự lười biếng, ỷ lại và bi quan trong hồn mình chiếm lấy mà bất lực trước những trở ngại- những thứ tất yếu mà mỗi người đều phải gặp trên đường đời. Họ dừng hẳn, họ quay lại để đi hướng khác, họ lại gặp những chướng ngại vật như vậy, và họ lại thế. Đã một lần nhụt chí, một lần quay đầu là chúng ta cứ mãi như thế, không thế tiến lên và bước đi lâu dài được.

Nhưng chúng ta cũng có những sự lựa chọn khác. Thượng Đế sinh ra loài người, đã cho chúng ta một bộ não, một trí tuệ tồn tại trong cuộc sống. Trong hoàn cảnh yên bình, sung túc, nó ngủ quên trong chúng ta để hưởng thụ, để tận hưởng. Sự nhanh nhạy chỉ được đánh thức bởi những thách thức thực sự. Chỉ có khi gặp đến sự nguy hiểm đến quyền lợi chúng ta, ta mới tìm cách để bảo vệ mình. Chỉ khi chúng ta nằm giữa ranh giới mất còn, sống và chết ta mới sử dụng tất cả những gì mình có để vượt qua. Những sức mạnh tiềm ẩn ấy, đôi khi chính con người cũng không nhận ra, nếu không có xúc tác tác động. Nếu không có hoàn cảnh nghèo khó, liệu Nguyễn Hiền có luôn tận dụng từng vỏ trứng, lá chuối, từng giờ nghe lén bài giảng rồi trở thành Trạng Nguyên nhỏ tuổi nhất hay không? Chỉ có khi nhìn thấy những bất cập của đèn dầu mà Edison mới lần mò, nghiên cứu để tạo ra một loại đèn tối ưu hơn, thuận tiện hơn- là đèn điện của chúng ta ngày nay. Trong một đám cháy karaoke tại Hà Nội, người ta ngạc nhiên trước sự thông minh của cô gái thoát ra khỏi nhờ chiếc áo ngực bịt miệng trong khi có hàng chục người chết và bị thương. Chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ có thiếu thốn, khốc liệt, mất mát thật. Nhưng chỉ có trong hoàn cảnh “thập tử nhất sinh ấy”, khi tình yêu Tổ quốc thiêng liêng ấy được gọi tên, ta mới thấy được sức mạnh và trí tuệ của người dân Việt Nam: những hầm, những ụ, những gia đình giấu nuôi chiến sĩ, những chiến lược lợi dụng địa hình và yếu điểm của địch để làm nên được những chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Ta bỗng tự hào về tinh thần quật khởi, sự thông minh và nhanh nhạy trước thời cuộc của nhân dân và cách mạng. Chính những thiếu thốn là tiền đề cho sự sáng tạo, chính những khó khăn là điều kiện để cho cuộc sống phát triển và đi lên.

Trong những cái “khó”, ta không chỉ thấy cái “khôn” mà còn thấy được ý chí, sức mạnh diệu kì của con người, thấy cái tình, cái nghĩa họ dành cho nhau. Trong cuộc sống đủ đẩy, mấy ai nhận thức được giá trị của những thứ xung quanh? Lúc ấy ta mới biết điều gì là quan trọng, và ai là người thực sự tốt với ta.

Trong cuộc sống hiện đại được bao bọc bởi những yêu thương và đủ đầy khiến lớp trẻ ngày nay đã quen sống trong “bọc kén”, ngại phá mình ra ngoài nhìn cuộc đời. Để rồi khi thấy “khó”, không “ló” được cái “khôn”  mà con run mình lo sợ, trốn kĩ trong bọc. Và một thế hệ “kén” thụ động ra đời. Hãy phá mình ra khỏi giới hạn, tìm đến những chân trời mới. Đừng ngại khó, ngại khổ. Hãy tin rằng, đằng sau những vất vả sẽ là bình an, là hạnh phúc. Qua con thác gập ghềnh là dòng nước êm ả, trong lành. Hãy phát huy hết khả năng của mình, bởi trong bạn có rất nhiều câu trả lời, hãy hỏi. Nhưng đó cũng không có nghĩ luôn dấn thân vào hiểm nguy như con thiêu thân một cách mù quáng. Hãy luôn tỉnh táo và tự tin đúng mực.

Không có giới hạn nào cho những khả năng của con  người. “Ở đời này không có đường cùng chỉ có những ranh giới, điều cốt yếu là phải có sức mạnh để vượt qua những ranh giới ấy.”(“Mùa lạc”- Nguyễn Khải)

Nguồn Internet