Soạn bài: Hai chữ nước nhà – Ngữ văn 8 Tập 1

Xin chào các em! Trong chuyên mục soạn văn ngày hôm nay, Văn Mẫu sẽ hướng dẫn các em soạn bài: Hai chữ nước nhà. Đây là một bài thơ song thất lục bát rất hay và nổi tiếng của Trần Quang Khải. Hi vọng các em có thể tham khảo để chuẩn bị thật tốt cho bài giảng trên lớp của thầy cô nhé!

I. Tác giả, tác phẩm

1. Tác giả (các em tham khảo phần giới thiệu về Trần Quang Khải trong SGK Ngữ văn 8 Tập 1).

2. Tác phẩm

* Văn bản Hai chữ nước nhà là bài thơ mở đầu tập Bút quan hoài I (1924), lấy đề tài lịch sử thời quân Minh xâm lược nước ta: Nguyễn Phi Khanh (cha của Nguyễn Trãi) bị giặc bắt đem sang, Nguyễn Trãi đi theo, nhưng tới biên giới phía Bắc, Nguyễn Phi Khanh đã khuyên con nên quay trở về để lo tính việc trả thù nhà, đền nợ nước. Á Nam đã mượn lời người cha dặn dò con để gửi gắm tâm sự yêu nước của mình. Đoạn trích trong văn bản là phần mở đầu bài thơ.

* Thể thơ: Bài thơ Hai chữ nước nhà được viết theo thể thơ song thất lục bát.

* Bố cục:

Văn bản có thể được chia làm 3 phần:

• Phần 1: 8 câu thơ đầu: Hoàn cảnh đất nước và tâm trạng chia li.
• Phần 2: 20 câu thơ tiếp: Tội ác của giặc Minh và tiếng khóc xót thương vận nước.
• Phần 3: 8 câu thơ còn lại: Lời căn dặn của người cha về trách nhiệm của đất nước.

II. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

* Giọng điệu của bài thơ là buồn, thống thiết, lâm li, diễn tả nỗi đau nước mất nhà tan.

* Thể thơ song thất lục bát đã góp phần diễn đạt rất đúng cảm xúc và giọng điệu trầm buồn của bài thơ. Hai câu bảy chữ như trào dâng, dồn dập diễn tả nỗi uất ức, căm hờn. Còn hai câu lục bát lại tha thiết, chậm rãi tạo độ sâu lắng và da diết cho bài thơ.

Câu 2: Bố cục bài thơ đã được chia ở phần đầu.

Câu 3: 8 câu thơ đầu:

* Bối cảnh không gian: cuộc chia li diễn ra ở biên ải hoang vu, ảm đạm (mây sầu, gió thảm, hổ thét, chim kêu,…) nên càng gợi lên nỗi buồn đau.

* Hoàn cảnh éo le: đây là cuộc chia li không có ngày về của người cha.

* Tâm trạng:

• Của người cha: đau xót mệnh nước, thương bản thân mình phải xa quê, thương đứa con; cha dặn con trở về giúp nước báo thù. => Tâm trạng đau buồn nhuốm lên cảnh vật một màu ảm đạm.
• Của người con: muốn theo để phụng dưỡng cha, làm tròn chữ hiếu. => đau buồn khi tiễn biệt cha.

=> Tình cảnh éo le, thảm sầu của đất nước khi có giặc ngoại xâm, lời dặn con đặt chữ ái quốc lên hàng đầu. Trong bối cảnh bi thảm, tâm trạng đau buồn của buổi tiễn biệt càng góp phần làm cho lời phó thác của người cha trở nên thiêng liêng hơn.

Câu 4: 20 câu tiếp:

* Tâm sự yêu nước của tác giả được thể hiện qua những tình cảm: lòng tự hào về truyền thống anh hùng của dân tộc; căm phẫn trước tội ác tàn bạo của kẻ thù; nỗi đau xót khi quê hương bị tàn phá.

* Sức gợi cảm của đoạn thơ nằm ở:

• Những hình ảnh chia lìa, tang tóc làm đau buốt tâm can
• Tâm trạng uất hận, đau xót lên đến đỉnh điểm trước tội ác của giặc.
• Nỗi lòng thương xót, cảm xúc chân thành của tác giả tạo sức lay động.

Câu 5:

Trong phần cuối đoạn thơ, người cha nói đến cái thế bất lực và của mình và sự nghiệp của tổ tông để người con ý thức được trọng trách lớn lao của mình với nợ nước, thù nhà.

Soạn bài Hai chữ nước nhà

Hướng dẫn soạn bài

Bố cục:

– 8 câu thơ đầu : hoàn cảnh đất nước và tâm trạng chia li.

– 20 câu tiếp : lời dặn dò của người cha.

– Còn lại : giao phó trọng trách với non sông đất nước.

Câu 1 (trang 162 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Đoạn thơ trải giọng điệu buồn đau, thống thiết, lâm li. Thể thơ song thất lục bát phù hợp diễn tả tâm trạng. Hai câu bảy chữ trào dâng. Hai câu lục bát da diết, chậm mà xoáy sâu, nhức nhối.

Câu 2 (trang 162 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1): Bố cục đoạn thơ đã chia ở phần đầu.

Câu 3 (trang 162 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1): 8 câu thơ đầu :

– Bối cảnh không gian : vùng ải Bắc, mây sầu, gió thảm, hổ thét, chim kêu,… càng gợi lên nỗi buồn đau.

– Hoàn cảnh éo le và tâm trạng: cha bị áp giải sang Tàu, đi không trở lại, con muốn theo nhưng còn thù nhà nợ nước, cha đành khuyên con ở lại

→ Lời khuyên của người cha khi ấy như những lời trăng trối thiêng liêng, thấm thía vào ý chí tư tưởng người con.

Câu 4 (trang 162 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1): Đoạn thơ thứ 2 :

– Tình yêu nước của tác giả thể hiện qua lòng tự hào về truyền thống anh hùng của dân tộc ; căm phẫn trước tội ác tàn bạo của kẻ thù ; nỗi đau quê hương bị tàn phá.

– Sức gợi cảm của đoạn thơ : đoạn thơ sử dụng nhiều biện pháp tu từ, ẩn dụ đặc sắc, nhiều hình ảnh lớn lao, ngôn ngữ và giọng thơ thể hiện nỗi buồn sâu sắc.

Câu 5 (trang 163 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Phần cuối người cha nói lên thế bất lực của mình và sự nghiệp tổ tông để người con thấy được trọng trách lớn lao của mình với nợ nước, thù nhà.

Luyện tập

Thơ Trần Tuấn Khải sử dụng nhiều hình ảnh, từ ngữ có tính ước lệ, sáo mòn : mây sầu ảm đạm, gió thảm đìu hiu, tầm tã châu rơi, xương rừng máu sông, thảm vong quốc, lấy ai độ tế đàn sau, bờ cõi phân mao. Chúng vẫn có sức truyền cảm mạnh vì giọng văn chân thành đề cập đến những vấn đề lớn lao của đất nước.